Reinigen, desinfecteren en steriliseren. In de medische wereld worden deze termen gebruikt wanneer apparatuur schoon genoeg is voor in- of uitwendig gebruik. Daarbij is er het verschil of iets op een intacte huid, kapotte huid, op slijmvliezen of tijdens een operatie in het lichaam wordt gebruikt. Een intacte huid geeft namelijk de beste bescherming tegen micro-organismen. Een wond of open operatie gebied biedt juist vele malen minder bescherming. Er worden dan ook verschillende eisen gesteld aan hoe schoon materiaal moet zijn om in een bepaalde situatie te mogen gebruiken.
Wereldwijd zijn er verschillende organisaties die deze regels vaststellen, maar over het algemeen komen de regels redelijk overeen. Het RIVM volgt bijvoorbeeld de Europese norm EN 13060 voor steriliseren. En het Center for Disease Control (CDC) in de Verenigde Staten volgt daarvoor de regels van de FDA. Om een desinfectie methode wereldwijd te kunnen inzetten moet deze dus aan al deze regels voldoen.
In volgorde van grondigheid hanteert het RIVM de volgende definities het schoonmaken van medische apparatuur:
- Reinigen: Het verwijderen van zichtbaar of aangekleefd vuil en onzichtbaar organisch materiaal om te voorkomen dat micro-organismen zich kunnen handhaven, vermeerderen en verspreiden.
Dit kan droog: denk hierbij aan stof afnemen, stofzuigen, vegen of afvegen.
Of nat: met bijvoorbeeld water en een schoonmaakmiddel. - Desinfecteren: Het thermisch of chemisch doden of inactiveren van micro-organismen. Hierbij wordt het aantal micro-organismen teruggebracht tot een aanvaardbaar niveau.
Thermisch desinfecteren: een voorbeeld is pasteuriseren, dit wordt veel toegepast in de voedingsmiddelenindustrie (melk, bier, wijn).
Chemische desinfectie: dit kan bijvoorbeeld gedaan worden met chloorpreparaten op basis van natriumdichlooriscyanuraat, met hogere concentratie (70-90%) alcoholoplossingen of met water peroxide.
Een derde manier is aanstralen met UV-C licht: dit is niet nieuw, maar wel in opkomst vanwege de snelheid en milieuaspecten. - Steriliseren: Een proces dat alle micro-organismen op of in een voorwerp doodt of inactiveert. Hiermee is de kans op aanwezigheid van levende organismen per gesteriliseerde eenheid kleiner dan 1 op 106.
Steriliseren is een proces dat meer deskundigheid vereist. Vaak wordt dit uitgevoerd door speciaal opgeleide personen. Veel gebruikte methoden zijn, sterilisatie door hitte, sterilisatie met behulp van straling, sterilisatie met behulp van ethyleenoxide en sterilisatie met stoom in combinatie met formaldehyde.
De grondigheid van het schoonmaken is dus gerelateerd aan de toepassing. En daarmee ook aan het risico op infectie. Medische apparatuur die in contact komt met de huid en met slijm vliezen wordt daarom gedesinfecteerd. En medische apparatuur die bedoeld is voor ín het lichaam (een pacemaker) of bijvoorbeeld in bloedvaten (een naald of een stent) wordt gesteriliseerd voor gebruik.
"Zo kun je melk, bier of wijn uiteraard niet desinfecteren met chloor of hoge concentraties alcohol omdat het daarmee ondrinkbaar wordt."
Verschil reinigen, desinfecteren en steriliseren
Het verschil tussen reinigen, desinfecteren en steriliseren zit niet alleen in de methode die wordt gebruikt om het gewenste resultaat te halen. Er is ook verschil in welke soort micro-organismen wordt geïnactiveerd of gedood. Bij steriliseren worden ook bacteriesporen (een kleine overlevingsvorm van sommige bacteriën) onschadelijk gemaakt. Desinfectiemethoden zijn daar niet zo effectief tegen. Zie fig 2.
Welke methode kan je het best gebruiken?
Welke methode van reinigien, desinfecteren of sterileren het beste gebruikt kan worden voor welk doel, hangt af van de verschillende voor- en nadelen. Zo kun je melk, bier of wijn uiteraard niet desinfecteren met chloor of hoge concentraties alcohol omdat het daarmee ondrinkbaar wordt. En de onderzoekstafel bij de huisarts is tussen twee opeenvolgende patiënten lastig 20 minuten te verhitten tot 70 graden Celsius. Sommige materialen kunnen niet tegen de hitte van stoom of de druk van een autoclaaf. Soms zijn twee methoden even effectief maar kies je liever voor een goedkopere of juist een milieuvriendelijkere oplossing. Verschillende gebruiksdoelen vragen dus om verschillende methoden. En allemaal om het risico op infectie tot een aanvaardbaar niveau terug te brengen. Voor desinfectie van medische apparatuur die uitwendig gebruikt wordt, kan UV-C licht worden toegepast. Met deze high-level desinfectie methode kan snel en grondig worden gedesinfecteerd en is het apparaat meteen te gebruiken voor de volgende patiënt.
Wil je meer weten over het terugdringen van levende micro-organismen? Lees dan ook dit artikel: Wat is log-reductie en waar wordt het voor gebruikt?
.jpg)
